Có thể đây là PHÁT TÍCH
Bản gia phả này được ghi chép bắt đầu khi người Thái thiên di từ Mường Hước Pước Khà (Bắc Hà, Lào Cai) về sinh cư lập nghiệp tại Mai Châu ngày nay, thời gian vào khoảng cuối thế kỷ XIII, đầu thế kỷ XIV, ứng với niên biểu triều đại nhà Trần, nhà Hồ. Lần mãi trong mớ bòng bong của gia phả, cuối cùng cũng tìm ra nhân vật được thờ tại đền Chiềng Châu ngày nay mới được phục dựng, đó là ông HÀ QUẢNG, dân gian thường gọi ông là Tướng Sứ. Đoạn trích gia phả dưới đây thể hiện công trạng của ông và con cháu ông đối với vua Lê, với dân chúng quê hương bản mường.
"... Lúc đó, nhà vua mới họp cả nước báo cho biết ở Mường Lay có người ngạo mạn, khinh vua, ở Mường Én có mỏ muối, ở Mường Púa có mỏ bạc gần núi đá. Vua Thông Thiên (chỉ vua Lê Lợi - LCN) mới đưa quân lên cắt cổ rồng ở Mường Lay, khai mỏ ở Mường Én và phá phách nhà tạo ở đó (Tạo đây là chúa đất Đèo Cát Hãn, không theo vua, âm mưu cát cứ vùng Lai Châu ngày nay - LCN). Vua bắt con gái tạo Mường Púa gọi là nàng Lóoc gả cho ông Quảng Xa ở Mường Hạ (nay là vùng xã Mai Hạ, Mai Châu, Hòa Bình - LCN) sinh ra Hà Quảng, Hà Quảng được vua thương cho “ăn” đất theo bố như cũ.
Tạo Khòng và tạo Hạ đánh Mạc thắng nhiều trận. Nhưng trời không cho hai ông ở lại ăn ruộng, ăn đất (Ý nói là chết). Con ông Hà Quảng, chúa đất Mường Hạ là Hà Văn Lôi được vua Tày Ngự phong cho chức Thái úy quận công cai quản cả vùng Mai Hạ, Mai Thượng. Em ông Hồng Khan là Chưởng Chu mới ra mắt tạo anh. Anh em bàn nhau xây dựng lại bản mường, phân gianh giới ai bên nào ăn bên đó.
Hà Văn Lôi sinh được ba con trai. Con bà cả lấy con gái ông Thái úy sinh ra Tạo Khằm Phước ăn đất Chu Hạ. Tạo Khằm Púa con thứ vào ăn đất Mường Pa. Ông út là Khằm Hòng lấy con gái quan bản Chác Lác xuống ăn đất mường Hịch, mường này gồm có pọng Ngõa và Pọng Hiền.
Ông Tày Ngự họ là Lê tiếp tục đánh Mạc, đánh vào Kẻ chợ không nổi kéo quân lên Mường Xang, nói với tạo Mường Xang đem cả quân Lào, quân Thái xuống đánh Mạc. Tạo Mường Hạ, Mùn theo xuống. Quân Thái gặp quân Mạc ở Đồng Bun đánh nhau bị chết, xác phơi đầy núi, đồi. Cuối cùng, vua Lê thắng, quân Mạc thua, vua Lê phong công đầu cho Mường Khòng, công hai cho Mường Xang, công ba cho Mường Pa, công chót cho Mường Thàng. Vua lại ban cho tạo Mường Hạ hàm Đại tư Khấu Chúc trung hầu và một con voi, cho tạo Mường Thượng hàm Đại tư đồ Đình trung hầu và một con voi".
---------------------------
Cuộc hội thảo sáng nay 18/9/2014 tại UBND huyện Mai Châu.
